دویدن بعد از تعویض مفصل لگن که یک جراحی بسیار مهم و حیاتی است، باید با پیروی از اصول و تأییدیه پزشک جراحتان همراه باشد. افزایش نسبت بیماران جوانتر که تحت جراحی تعویض کامل مفصل لگن و زانو قرار میگیرند، انتظارات بیشتری را برای کیفیت زندگی پس از عمل ایجاد میکند. هنوز مشخص نیست که بهترین روشها برای ورزشهای سطح بالا چیست. بنابراین، اجازه دهید با هم نگاهی به شواهد تحقیقاتی درباره بازگشت به دویدن پس از تعویض مفصل لگن بیندازیم. با دویدن عشق است همراه باشید.
دویدن بعد از تعویض مفصل لگن | چطور و چگونه
وقتی یک بیمار عمل تعویض مفصل لگن را انجام میدهد، فیزیوتراپیستها معمولاً اقدامات احتیاطی را از جراح ارتوپد برای کار با بیمار دریافت میکنند. تمرکز اصلی این اقدامات اغلب شامل پرهیز از خمش بیشتر از ۹۰ درجه لگن یا پرهیز از چرخش داخلی و خارجی زیاد از حد است. علاوه بر این، همه درباره امکان جراحی مجدد برای تعویض پروتز استفاده شده در لگن نیز شنیدهایم. دویدن فشار وارده بر مفصل لگن را افزایش میدهد و بنابراین به عنوان یک عامل احتمالی برای نیاز به جراحی مجدد زودهنگام در نظر گرفته میشود.
دستورالعملهای فعالیت فیزیکی توصیه میکنند که چند روز در هفته فعال باشید. همانطور که همه میدانیم، اکثریت قریب به اتفاق مردم به اندازه کافی در فعالیتهای فیزیکی شرکت نمیکنند. در میان افرادی که تحت جراحی تعویض مفصل لگن قرار گرفتهاند، درصد بالایی اظهار میکنند که ترس مانع از مشارکت آنها در فعالیتهای ورزشی میشود.
طبق یک مطالعه انجام گرفته توسط آبه و همکاران در ۲۰۱۴، دلیل اصلی بیماران برای اقدامنکردن برای دویدن بعد از عمل تعویض لگن، ترس (۶۱%)، ۲۴% به دلیل ضعف عضلانی و ۱۵% نیز به دلیل درد پایین کمر یا زانو بود.
- مطالعه آبه و همکاران – ۲۰۱۴
شواهد درباره دیگر رویههای جراحی لگن چه میگویند؟
بیشترین شواهد مربوط به برگشت به ورزش بعد از تعویض کامل مفصل لگن از نظرات و نظرسنجیهای بین جراحان به دست آمده است. برای مثال، مطالعه کلین و همکاران در ۲۰۰۷ و سانسون و همکاران در ۲۰۰۹ از پرسشنامههایی برای جمعآوری اطلاعات از جراحان برای توصیههای بعد از جراحی تعویض مفصل زانو استفاده کرد. مطالعه اخیر گزارش داد که جراحان بهطورکلی فعالیتهای لاو–ایمپکت را محدود نمیکنند مانند پیادهروی سطوح صاف، پلهنوردی، دوچرخهسواری سطوح صاف، شنا و گلف. فعالیتهای های-ایمپکت معمولاً با دلسردکنندگی بیشتری همراه بودند، اگرچه تنوع قابل توجهی در پاسخ آنها مشاهده شد. سوانسون نشان داد جراحانی که تعویض مفصل خیلی زیادی را انجام میدهند، معمولاً تمایل بیشتری به تشویق مشارکت بیماران در فعالیتهای های ایمپکت مانند دویدن دارند.
کراتلر و همکاران در ۲۰۱۷ به بررسی مطالعات اخیر پرداختند و یک پروتکل فیزیوتراپی برای بیمارانی که تحت ترمیم لابروم، برداشتن لبه استابولوم، یا استئوکندروپلاستی سر استخوان ران برای FAI قرار گرفته بودند، پیشنهاد کردند. لازم به ذکر است که این پروتکل برای بیماران تعویض کامل مفصل ران نبود. آنها این کار را انجام دادند زیرا با بیماران زیادی مواجه شدند که در بازگشت به فعالیت شکست میخوردند، چرا که بیشتر بر اساس دستورالعملهای بهبود بافت هدایت میشدند تا بر اساس پیشرفتهای عملکردی در قدرت، راهرفتن و درد (یعنی پروتکل درمانی آنها شامل ویژگیهای اختصاصی ورزشی نمیشد). اگرچه این مطالعه درباره یک بیماری دیگر بحث میکند، اما دیدن پیشرفتهای توانبخشی پس از جراحی که معمولاً نیاز به تحمل وزن محدود پس از عمل دارد، جالب است.
برنامه پس از استئوکندروپلاستی با یک برنامه تقویتی مداوم همراه بود که شامل تمریناتی مانند پلانک جانبی، پلانک از جلو، راهرفتن با کش، پل زدن به پشت و اسکات تک پا با دسترسی بود.
قبل از هر تمرین یا دویدنی، گرمکردن پویا با تمرینات زیر لازم بود: الف) در آغوش گرفتن زانو همراه با بلندشدن روی پنجه پا ب) ضربه پاشنه به داخل/خارج ج) نوسان پا د) راهرفتن سربازی ه) ضربه به باسن و) لانج همراه با چرخش و کشش ز) پیچش در حالت لانج ح) گامهای سریع و م) مینی اسکوات یک پا به بلندکردن ساق.
اولین فاز این برنامه یک برنامه پیادهروی بود که روی تردمیل انجام میگرفت و به فعالیتهای فضای بیرون پیشرفت داده میشد. نیازمندی این بود که ورزشکار قادر به پیادهروی ۳۰ دقیقه در سرعتی حول حوش ۵.۶ کیلومتر بر ساعت باشد.
فاز دوم یک واکنش سریع و فعالیت پلایومتریک بود. آنها به این شکل عمل میکردند: ” واکنش سریع عضلات و پلایومتریکهایی که در این مرحله انجام میشدند، و پیشرفت به ۵۰۰-۶۰۰ تماس پا بین یک و دو پا. بنابراین، اگر یک دونده میانگین ۱۷۰-۱۸۰ گام بر دقیقه داشت، سپس دویدن برای ۵-۷ دقیقه برای هر تماس پای تکی ۵۰۰-۶۰۰تایی ضروری بود.
پیشرفت به برنامه پیادهروی/دویدن زمانی انجام میگرفت که بیمار به شکل موفقیتآمیزی بتواند فاز اول و برنامه سطح یک پلایومتریک فاز دوم را پشت سر بگذارد، و بدون لنگیدن پیادهروی کند و هیچ دردی در فعالیتهای روزانه نداشته باشد. در اینجا توصیه میشد که برنامه روی تردمیل شروع شود. این قوانین در ادامه دنبال میشدند: ۱) شیب و تپه ممنوع بود ۲) کار سرعتی ممنوع ۳) روی فرم دویدن کار شود ۴) دویدن یک روز در میان. به شکل ایدهآل آنها باید برنامه سطح دو و پلایومتریک سطح دو را ادامه میدادند.
فاز سوم فاز برگشت بیمار به دویدن استقامتی یا مسافتی بود. طی این فاز، بیماران باید خط پایه خود را پیدا میکردند. این مسافتی بود که بیمار میتوانست بدون درد و دوباره بعد از ۴۸ ساعت بدود. مسافت، زمان و سرعت باید به شکل دقیق برای ردگیری پشرفت یادداشت برداری مشد.
- طی هفتههای ۱-۲، بیماران باید ۲-۳ بار در هفته میدویدند، با دوهای کوتاه بین ۵۰ و ۶۰ درصد از مسافت پایه مساقتی شان و یک دو طولانی با مسافت پایه.
- طی هفتههای ۳-۶، بیماران باید سه بار در هفته در سطح پایهشان میدویدند، با یک روز استراحت بین هر دویدن. بیماران باید مسافتشان را هر هفته ۱۰% افزایش میدادند.
- با شروع هفته ۵م، بیماران باید پایه دویدنشان را بازیابی مجدد میکردند و مسافت دویدنشان را مطابق با آن افزایش میدادند.
بهترین شاخص پیشآگاهی برای برگشت به دویدن بعد از تعویض مفصل لگن تجربه قبلی دویدن (سابقه دویدن قبل از عمل) ورزشکار بود. دلیل اصلی که بیماران بعد از جراحی به دویدن برنمیگشتند، توصیه جراحشان بود.
- مطالعه ساورز و همکاران – ۲۰۲۳
شواهد و مطالعات درباره برگشت به دویدن بعد از تعویض مفصل لگن چه میگویند؟
اولیکا و همکاران در ۲۰۱۸ شواهدی را از مستندات جامع برای دویدن بعد از تعویض مفصل لگن گردآوری کردند و در جدول زیر به شکل خلاصه آوردند. شما میتوانید ورزشهای زیادی را در لیست زیر ببینید، شواهد مربوط به دویدن بعد از جراحی کامل تعویض لگن طی سالها تغییر کردهاند.
این پژوهش شواهد را به این صورت خلاصه کرد: “با این حال، وقتی به نتایج بالینی پس از تعویض کامل مفصل زانو میرسیم، به نظر میرسد تفاوتی بین بیماران با فعالیت بالا و فعالیت پایین وجود ندارد. تقریباً هیچ تفاوتی در نتایج بین گروهها از نظر بروز عوارض مرتبط با پروتز هنگام انجام ورزشهای با فشار کم تا متوسط وجود ندارد. بیمارانی که پس از تعویض کامل مفصل ران در ورزش شرکت نکردند، حتی میزان بروز تعویض مجدد به دلیل شلشدن را ۱۴.۳٪ در مقابل ۱.۶٪ بیشتر گزارش کردند. با درنظرگرفتن این یافتهها، به نظر میرسد اجازهدادن به از سرگیری تدریجی ورزش در بیماران جوانتر منطقی باشد.”
نکته قابل توجهی درباره این جدول خلاصه وجود دارد. بندر در سال ۲۰۲۲ نیروهای تماسی مفصل و گشتاورهای پیچشی را به صورت درونتنی (داخل بدن) اندازهگیری کرد و متوجه شد که بولینگ، که به عنوان یک فعالیت کمفشار در نظر گرفته میشود، در مقایسه با فوتبال که یک ورزش پرفشار محسوب میشود، نیروهای تماسی مفصلی و گشتاورهای پیچشی بالاتری ایجاد میکند. علاوه بر این، آنها همچنین دریافتند که وزن بدن و شاخص توده بدنی بر این نیروها در طول فعالیتهای روزمره تأثیرگذار هستند.
این یافتهها توسط یک مطالعه مورد-شاهدی توسط آبه و همکاران در سال ۲۰۱۴ پشتیبانی شد که نشان داد اقلیت شرکتکنندگان قبل از عمل میدویدند (۳۳ بیمار (۵.۴٪))، و ۲۳ بیمار (۳.۸٪) پس از عمل نیز همچنان به نرمدویدن ادامه دادند. این دوندگان در پیگیری ۵ ساله هیچ شلشدگی مفصل ران، جابهجایی غیرطبیعی اجزا، یا سایش بیش از حد را گزارش نکردند. با این حال، در مرور جامع توسط ساورز و همکاران در سال ۲۰۲۳، شلشدگی آسپتیک شایعترین عارضه پس از بازگشت به دویدن بود. بنابراین، بیمارانی که قصد دارند فعالیتهای پرفشار مانند تنیس را از سر بگیرند، باید از خطرات احتمالی آگاه شوند و در طول تمرینات بازگشت به ورزش به دقت تحت نظر باشند.
اورتمایر و همکاران در سال ۲۰۱۹ الگوی ورزشی، میزان بازگشت به ورزش، سطح فعالیت، میزان فعالیت ورزشی و ارزیابی ذهنی و احساس سلامتی را در ۱۳۷ بیمار (۱۳۷ مفصل ران) پس از تعویض کامل مفصل ران در طول ۱۸ ماه ارزیابی کردند. قبل از جراحی، ۹۲٪ بیماران در ورزش شرکت میکردند و ۹۱٪ بیماران در شش ماه اول پس از جراحی فعالیتهای ورزشی خود را از سر گرفتند. اگرچه، تعداد رشتههای ورزشی که تمرین میشد از دوره قبل از عمل تا پس از عمل به طور اندک اما معنیداری از ۲.۹ به ۲.۶ کاهش یافت (P = 0.025). اما این کاهش بیشتر در فعالیتهای پرفشار دیده شد.
ساورز و همکاران در سال ۲۰۲۳ دریافتند که بهترین پیشبینیکننده بازگشت به ورزش، مشارکت قبلی در آن ورزش بود. توصیه جراح عامل اصلی در تصمیم بیمار برای عدم بازگشت به ورزش بود. آبه و همکاران در سال ۲۰۱۴ دریافتند که دلیل اصلی عدم شرکت در دویدن پس از عمل به دلیل ترس (۶۱٪)، و پس از آن ضعف عضلانی (۲۴٪)، و درد در کمر یا زانو (۱۵٪) بود. به نظر میرسد اینها اهداف ایدهآلی برای توانبخشی فیزیوتراپی هستند اگر بیمار شما میخواهد پس از تعویض مفصل ران به دویدن بازگردد (یعنی روی این موارد باید کار کرد)!
سلب مسئولیت:
این مقاله شواهد موجود درباره بازگشت به دویدن پس از تعویض مفصل لگن را بررسی میکند. با توجه به وجود خلأ تحقیقاتی در این زمینه، این مقاله بهترین شواهد موجود را خلاصه میکند. توصیه میشود برای هر بیمار، معاینه فیزیکی دقیق و جستجوی شواهد متناسب با شرایط فردی انجام شود. پاتولوژی زمینهای لگن که منجر به تعویض مفصل شده (مانند دیسپلازی لگن، نکروز آواسکولار) ممکن است نیاز به ملاحظات خاص داشته باشد. بنابراین شرایط هر بیمار برای بازگشت به دویدن با توجه به این نکات و سن و سابقه ورزشی و ژنتیکی و بدنی وی میتواند متفاوت باشد.
آیا میتوانم بعد از تعویض مفصل لگن|ران بدوم؟
تعویض مفصل ران یا لگن به تسکین درد و بهبود عملکرد برای افرادی که مفاصل لگنشان ساییده شده است کمک میکند. با این حال، تعویض مفاصل همچنین میتواند به مرور زمان باعث ساییدگی مفاصل شود و به چیزی که به آن جراحی تجدیدنظر گفته میشود نیاز پیدا کند؛ بنابراین، فعالیتهایی که ممکن است باعث افزایش فشار یا ساییدگی روی مفصل شوند اغلب منع میشوند.
با این حال، شواهد پزشکی که در بالا هم به آنها اشاره شد، بسیار پراکنده هستند. برای مثال، یک مطالعه به بررسی و دنبالکردن بیشتر از ۶۰۰ فرد با تعویض مفصل برای میانگین پنج سال پرداخت، اما فقط ۲۳ نفر توانستند بعد از این جراحی به دویدن بازگردند. اگرچه هیچ کدام از دوندهها خروجی بدی از برگشت به دویدن نداشتند، اما حجم نمونه دوندهها (۲۳ نفر از ۶۰۰ نفر) بسیار کوچک بود که بتواند یک چراغ سبزی به دویدن به عنوان یک ورزش ایمن بعد از جراحی لگن داد.
مطالعات دیگر نیز نشان از افزایش ساییدگی مفاصل مصنوعی و نرخ بالاتر جراحیهای تجدیدنظر در بین افرادی که فعالیتهای های-ایمپکتی مانند دویدن انجام داده بودند نشان داده بودند.
سطح فعالیت مناسب بعد از تعویض مفصل لگن به شخص بستگی دارد و بهتر است با جراحتان مورد بحث قرار گیرد. شما همچنین ممکن است بخواهید نوع دیگری از ورزش غیر دویدن را در نظر بگیرید مانند دوچرخهسواری یا شنا که فشار و وزن کمتری به لگن وارد میکنند.
به هر حال با وجود نکاتی که در بالا گفتیم فرض میکنیم که جراح تأییدیه شما را برای برگشت به دویدن انجام داده و یک ریکاوری خوب را نیز با فیزیوتراپی مناسب طی ۶ ماه گذشته انجام دادهاید. هم اکنون زمان برگشت ایمن به دویدن بعد از دوره ریکاوری است.
بازگشت ایمن به دویدن بعد از تعویض مفصل کامل لگن
اگر جراح شما به شما مجوز برگشت به دویدن را بدهد، خیلی مهم است که به آرامی و به شکل ایمنی و در زمان مناسبی این کار را شروع کنید. اینکه این زمان کی میرسد به ترکیبی از عوامل بستگی دارند مانند اینکه چقدر از جراحی شما گذشته شده است و همچنین اینکه قدرت عضلانی، انعطافپذیری، تعادل و هماهنگی شما به چه شکل است.
طبق گفته دکتر سو: بهطورکلی، تقریباً شش ماه زمان برای استخوان برای بهبود ایمپلنت لازم است، اگرچه بعضی بیماران ممکن است کمی زودتر نیز بهبود یابند. در حالی که هیچ آزمون خاصی که شما یا دکترتان بتوانید برای اطمینان از آمادهبودن شما انجام دهید وجود ندارد، اما قدرت و انعطافپذیری پا در لگن مصنوعی باید حداقل به اندازه ۸۰% پای دیگر باشد.
معمولاً جراحها یا فیزیوتراپیستها با استفاده از حسگرهای پوشیدنی، به اندازهگیری تقارن بارگذاری روی پاها میپردازند که به این معنی است که هر پا چقدر وزن را میتواند تحمل کند. هر زمان که این عدم تقارن کمتر از ۱۰% از پای سالم دیگر بود، بیمار میتواند دوباره دویدن را شروع کند.
چطور برای دویدن بعد از تعویض مفصل لگن آماده شویم؟
برای آمادهسازی بدن، باید مطمئن شوید که عضلات سرینی (شامل ماکسیموس، میدیوس و مینیموس) را که همگی نقش حیاتی در جذب وزن وارد شده بر پا و ثبات لگن خاصره حین دویدن دارند، تقویت میکنید. عضلات همسترینگ و چهارسرران قوی نیز مهم هستند چون به حمایت از مفاصل زانو و لگن و جلوگیری از خم شدن ناگهانی در فعالیتهای ضربهای کمک میکنند. (حرکاتی مانند اسکواتها، ددلیفت ها، لانج ها و پلهای لگن و صدف از جمله این حرکات هستند).
وقتی برای دویدن به جاده رفتید (قصد دویدن روی تردمیل را داشتید)، همیشه آرام شروع کنید. مطمئن شوید که به خوبی بدن را گرم کردهاید و حرکات کششی پویا را برای آمادهسازی بدن و ذهن انجام میدهید. سپس با اینتروالهای ترکیبی دویدن و پیادهروی شروع کنید. بخشهای دویدن باید با گامهای کوچک و سرعت پایین باشند. هنوز زمان زیادی برای برگشت به مسافت و شدت و سرعت دویدن قبل از عمل لازم دارید. بهتر است روی سطوح نرمی مانند گل، چمن و مسیرهای این شکلی با یک دقیقه نرم دویدن و پیادهروی برای دو دقیقه شروع کنید. همانطور که به مرور زمان قویتر میشوید و احساس راحتی بیشتری پیدا خواهید کرد، میتوانید زمان نرم دویدنهای خود را افزایش داده و ریکاوریهای پیادهرویتان را کاهش دهید.
نکته: نباید بدون انجام پیادهروی، به یک باره به دویدن برگردید. میبایست بعد از ریکاوری از جراحی لگن|ران با پیادهروی که فعالیت سبکتر است شروع کرده و در مسیر صاف و بدون شیب از حداقل زمان شروع کنید تا به مرور زمان به حداقل ۲۰ دقیقه پیادهروی برسید. سپس بعد از پشت سر گذاشتن موفق و بدون درد و ناراحتی این دوره، میتوانید به دوره اینتروال دویدن و پیادهروی بروید. تمام چیزی که بعد از هر ریکاوری اهمیت دارد، گوشدادن به صدای بدن و پیروی از آن همراه با اصل سازگاری بدن است.
انجام حرکات کششی ایستا بعد از جراحی لگن برای پرهیز از التهاب بسیار مهم است. دکتر سو توصیه میکند که بعد از دویدن به کشیدن عضلات اطراف باند ایلیوتیبیال (یک نوار پهنی از بافت که درست از بالای باسن به سمت خارج ران به پایین کشیده میشود و به کناره زانو متصل میشود) خیلی مهم است، چون این باند ظرفیت التهاب حین دویدن را دارد. حرکات کششی باند IT ایستاده، کراس اوورهای باند IT به پشت خوابیده و حرکت کششی نشسته به شکل عدد چهار برای او مفید هستند. (برای مشاهده حرکات کششی باند آی تی در زیر لطفا فیلترشکن خود را روشن کنید).
کراس تراینینگ نیز برای دوندهها بعد از جراحی لگن بسیار مهم است، چون به پرهیز از آسیبهای ناشی از استفاده زیاد از حد ناشی از حرکت تکراری و فرودها و نیروهای زیاد اعمال شده به بدن کمک میکند. به اضافه اینکه، هدف قراردادن عضلات مختلف، تاندونها و رباطها به شما کمک میکند تا سطح تناسب اندام کلی خود را بهبود بخشیده و عملکرد دویدنتان را نیز بهتر کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر گونه دردی در مفصل لگن، سرینی یا ران احساس کردید، باید فوراً دویدن را متوقف کنید. از یاد نبرید که بین درد ناشی از فعالیت و درد آسیب تفاوت وجود دارد. طبق گفته دکتر سو، بهطورکلی، درد قابل توجه تر است، و یک احساس درد تیز دارد که احساس درد عضلانی ندارد. هیچوقت با درد ندوید. اگر درد طی یک یا دو روز برطرف شد، میتوانید به دویدن برگردید. با این حال، اگر درد همچنان برقرار بود یا باعث شد حین پیادهروی لنگانلنگان راه بروید، باید فوراً با جراح خود تماس بگیرید.
بهطورکلی بیشتر افرادی که جراحی کامل تعویض مفصل لگن انجام دادهاند باید هر پنج سال یا بیشتر دوباره به جراح خود برای معاینه برگردند، اما افرادی که به شکل منظمی میدوند باید در بازه زمانی دو تا سه سال این معاینه را انجام دهند. دکتر سو در این باره میگوید: ” درست مانند این است که ماشینتان را برای بررسی به مکانیک ببرید. قطعاً هرچقدر کیلومترهای بیشتری با آن رانندگی کرده باشید، باید زودبهزود این کار را بکنید.”.
جمع بندی دویدن بعد از تعویض مفصل لگن
با توجه به نکات بالا و مطالعات اخیر، جواب سؤال اینکه آیا میتوان بعد از تعویض مفصل لگن، دوید، چیزی پیچیدهتر از یک بله و خیر ساده است. برای این جراحی یا کلاً جراحیهایی که نیازمند تعویض مفصل هستند (به خصوص آنهایی که در حین دویدن باید نیروهایی را تحمل کنند مانند زانو یا لگن) باید به نکات زیر توجه کرد:
امکان دویدن پس از جراحی تعویض مفصل لگن وجود دارد اما این کار باید:
- با احتیاط و تحت نظر متخصص انجام گیرد.
- به شرایط فردی بیمار بستگی دارد.
- نیازمند توانبخشی کامل و تدریجی است.
عوامل مهم برای بازگشت به دویدن بعد از جراحی:
- سن بیمار
- سابقه قبلی دویدن وی
- وزن بیمار
- سطح فعالیت قبل از عمل
- کیفیت استخوان
- نوع پروتز استفاده شده
توصیههای کلیدی برای بیمار
- معمولاً حداقل باید 6 ماه از جراحی گذشته باشد تا دویدن دوباره امکانپذیر شود. البته این بازه زمانی میتواند با توجه به شرایط بدنی بیمار طولانیتر هم شود.
- نخست بیمار باید با پیادهروی سبک در مسیر صاف و مستقیم شروع کند؛ سپس با تکنیک اینتروال دویدن/پیادهروی، به دویدن برگردد.
- افزایش تدریجی شدت فعالیت
- استفاده از کفش مناسب
خطرات دویدن بعد از جراحی لگن
- افزایش سایش پروتز و نیاز به جراحی مجدد
- کاهش طول عمر مفصل مصنوعی
- احتمال شدشدن زودهنگام پروتز
هشدار (بسیار مهم). تصمیمگیری نهایی برای دویدن بعد از تعویض لگن باید با مشورت جراح ارتوپد انجام شود، چون هر بیمار شرایط منحصربهفرد خود را دارد و نمیتوان یک نسخه همه کاره را برای هر فردی تجویز کرد.