انسان‌ها شاید سریعترین و قویترین موجودات در جهان نباشند اما توانایی ما برای دویدن کیلومتر ها و کیومترها دویدن یک ویژگی منحصربفردی است که به ما برخی مزایای رقابتی در بعضی شرایط قبل از تاریخ (دوره شکارچی‌بودن انسان) داده است.
شاید جزو افرادی باشید که احساس کنند برای دویدن متولد نشده‌اند اما تحقیقات نشان می‌دهند که انسان‌ها برای تبدیل‌شدن به دونده‌های طبیعی در طول میلیون‌ها سال تکامل پیدا کرده‌اند. اگر شما هم این شکلی فکر می‌کنید (که برای دویدن خلق نشده‌اید) این مطلب برای شماست. در مطلب پیش رو به ۹ ویژگی جسمانی آناتومی انسان‌ها اشاره خواهیم کرد که ثابت می‌کنند ما انسان‌ها برای دویدن خلق شده و تکامل پیدا کرده‌ایم. با دویدن عشق است همراه باشید.
۱.پنجه‌های قوی کوتاه
در مقایسه با دیگر انسان‌های اولیه، انسان‌های امروزی پنجه‌های خیلی کوتاه‌تری دارند.
پنجه‌های کوتاه‌تر یک اهرم بهتری ایجاد می‌کنند و به ما اجازه می‌دهند تا نیروهای قابل توجه و برداشتن پای از زمین خیلی قویتری در دویدن در سرعت‌های بالا ایجاد کنیم که باعث کارایی شگفت‌انگیر در حین دویدن مسافتی میشود.
پنجه‌های کوتاه‌تر همچنین به ما اجازه می‌دهند تا در موارد دو، سه و چهار نیز برتری پیدا کنیم.
۲.مکانیسم بادگیر
کف هر پای ما از یک شبکه پیچیده و باورنکردنی از اعصاب، عضلات، تاندون‌ها و فاسیا تشکیل شده است. همه این اجزا در یک غلاف ضخیم بافت فاسیا که پلنتار فاسیا نامیده میشود محصور شده‌اند که یک نقش حیاتی در چرخه راه‌رفتن ایفا میکند.
همان‌طور که ما از تماس پا به برداشتن پنجه می‌رویم، مفصل انگشت بزرگ به دورسی‌فلکشن می‌رود، در حین اینکه این کار انجام میشود پلنتار فاسیا کشیده میشود و قوس پا را در موقعیت خود قفل میکند تا به ایجاد یک پای سفت و محکم کمک کند. این باعث سفتی پا میشود و یک شکل انرژی ارتجاعی رایگان (بدون نیاز به انرژی) تقریباً ۱۵٪ را فراهم میآورد.
از طریق این مکانیسم بادگیر است که پا میتواند هم مانند یک دستگاه نیرو محرکه محکم عمل کرده و هم مانند یک دستگاه جذب‌کننده منعطف به جلو و عقب رفته و فقط در حین کسری از ثانیه طی چرخه دویدن عمل کند.
حرکات ایزومتریک ساق برای آشیل‌ها و مشکلات ساق عالی هستند اما آنها همچنین برای تقویت عضلات درونی پا که به بهبود ساختار قوس و بهبود مکانیسم بادگیر نیز کمک می‌کنند نقش دارند.
۳.مجموعه ساق-آشیل
اگر یک دلیل برای تغییر فرم از پاشنه به میانه پا در حین دویدن باشد، اندازه عضلات ساق‌های ما است.
با دویدن و فرود روی میانه پا، عضلات کارآمد و قوی ساق‌های ما میتوانند به شکل اکسنتریک نیروی ناشی از فرود را جذب کنند، وقتی ما پیاده راه می‌رویم یا روی پاشنه حرکت می‌کنیم، این نیروهای به بالای بدن به زانوها و پایین پا درشت‌نئی پیشین (عضله کوچکی در جلو ساق) اعمال میشوند در حالیکه این ساختارها توانایی مدیریت این نیروها را ندارند.
به اضافه اینکه، شما همه انرژی ارتجاعی و رایگانی که می‌توانید به شکل بالقوه‌ای از آشیل تاندون دریافت کنید را از دست خواهید داد.
آشیل تاندون، قویترین و ضخیم‌ترین تاندون بدن انسان است. که برای دوهای سرعت بالا و نیروهای بالا و استقامت طاقت‌فرسا ساخته شده است، دویدن روی سینه پا یا میانه پا میتواند مزیت استفاده از نیروی ارتجاعی برگشتی تا ۳۵ درصد از نیروهای ناشی از برخورد پا با زمین را در مرحله کوتاه‌شدگی کشش آشیل فراهم بیاورد.
هشدار
دقت داشته باشید که تغییر فرود پا از پاشنه به سینه پا یا کف پا اگر با سازگاری تدریجی و واکنش بدن همراه نباشد به شدت احتمال آسیب را در دونده بالا خواهد برد. چون اعمال نیرو در این فرودها متفاوت است و دونده‌ای که به تازگی قصد امتحان‌کردن فرود پای سینه یا کف را داشته باشد به این دلیل که قبلاً چنین بزرگی نیروهای تکراری را در نواحی مانند مچ پا و آشیل تجربه نکرده است، احتمال آسیب در این نواحی به شدت بالا خواهد رفت.
در کل اگر آسیبی ندارید متخصصان توصیه می‌کنند که فرود پای خود را تغییر ندهید اما اگر به هر دلیلی (مانند اینکه می‌خواهید از نیروی ارتجاعی رایگان آشیل بهره‌مند شوید) می‌توانید آرام‌آرام (نه ناگهانی) و با زیر نظر گرفتن واکنش بدن و ذهن فرود پای خود را تغییر دهید.
۴.سرینی‌های قدرتمند بزرگ
ماکسیموس سرینی، بزرگ‌ترین عضله بدن است و به دلیل موقعیتی که دارد، به شکل عالی برای دویدن بیشتر از هر فعالیت دیگری مناسب است.
وقتی بحث فعال‌سازی سرینی به میان می‌آید، هیچ فعالیتی نمی‌تواند بیشتر از دو سرعتی باعث فعال‌سازی سرینی شود و هرچقدر شما سریعتر بدوید این عضلات سخت‌تر کار می‌کنند.
۵. فیبرهای عضلانی کند انقباض
هر عضله در بدن ما از ترکیبی از موتورهای حرکتی بزرگتر، سریعتر و کوچکتر، آهسته‌تر ساخته شده، هر عضله یک نسبت متفاوتی از این موتورهای حرکتی(فیبرهای عضلانی) را دارد ( مانند اینکه موتورهای حرکتی پشتی در کمر نسبت بیشتری از فیبرهای کندانقباض را در مقایسه با عضلات سرینی و چهارسرران دارند) و هر فردی نسبت منحصربفرد خود را با توجه به ژنتیک و تاریخچه تمرینی خود دارد.
در مقایسه با بقیه پستانداران بزرگ، انسان‌ها در انتهای طیف آهسته هستند. وقتی بحث بالاترین سرعت و توان انفجاری به میان می‌آید انسان‌ها حرفی ندارند.
پس سوال این است که ما چطور توانستیم در جهانی که چیتاها، خرس‌ها، شیرها و ببرهای دندان خنجری وجود داشته‌اند، زنده بمانیم؟
چندین فرضیه برای جواب به این سوال وجود دارند اما یکی جالب‌تر است ( اگرچه هنوز اعتبار همه این فرضیه‌ها در حال بحث است ) ایده این است که شکار مداوم، پیشنهاد میکند انسان‌ها با دنبال‌کردن حیوانات وحشی (مانند گوزن، گراز و دیگر حیوانات) آنها را با خستگی طی دویدن دوهای طولانی شکار می‌کردند. البته که این نظریه تا حدی میتواند منطقی باشد. چون میلیون‌ها سال پیش قبل از اینکه انسان‌ها سلاحی برای شکار اختراع کنند تنها روشی (قبل از اختراع ابزار شکار) که میتوانستند برای شکار استفاده کنند، دویدن بود.
۶.تنفس مستقل
وقتی چیتاها می‌دوند، کل بدن مانند یک پمپ عمل میکند که روی دیافراگم کشیده شده و فشرده میشود و قفسه سینه هوا را وارد شش‌ها کرده و خارج میکند. این یک بخش بزرگی از این دلیل است که چرا چیتاها استقامت ندارند.
انسان برخلاف آنها، میتوانند با یک سرعت کاملا مستقل از سرعت دویدن نفس بکشند، این به ما اجازه میدهد تا یک مصرف اکسیژن پایدار را بدون تهیه بیش از حد حفظ کنیم. این به شکل چشمگیری باعث افزایش ظرفیت هوازی ما شده و به ما اجازه میدهد تا در بازه‌های متفاوت سرعتی پیاده‌روی کرده، بدویم یا سرعتی بدویم.
فعال‌سازی، کنترل و قدرت مرکز بدن نیز بخشی بزرگی از بهره‌وری دویدن ما انسان‌ها است.
۷.رباط گردنی
فواید زیادی برای صاف ایستادن وجود دارند، این وضعیت به بازوها کمک میکند تا وسایل را حمل کنند، همچنین میتوانیم مسافت بیشتری را ببینیم و بودن روی دو پا باعث میشود که دویدن مسافت بلند کارآمدتر شود.
نقطه ضعف این وضعیت بدنی صاف و ایستاده‌تر این است که ما نیاز بیشتری به کنترل وضعیت بدنی و ثبات داریم به ویژه برای حفظ ثابت نگهداشتن سرهای بزرگ.
رباط موجود در گردن به اسم رباط پس گردنی، ساختاری است که یک حمایت غیرفعال و ثبات را برای سر و گردن فراهم میآورد. به نظر می‌رسد این رباط یک ویژگی استاندارد باشد اما انسان‌ها تنها نخستی‌هایی هستند که این رباط را دارند و با اینکه دام‌ها و سگ‌ها این رباط را دارند اما گربه‌ها ندارند.
شما همچنین می‌توانید حمایت فعال را برای بالاتنه و گردن با تثبیت وضعیت بدنی توراسیک بهبود بخشید.
۸ تعریق و بدن‌های بدون مو
توانایی کنترل بسیار خوب و تنظیم دمایی از راه خنک‌کنندگی تبخیری مستقیم از پوست (بزرگ‌ترین ارگان بدن ما) به انسان‌ها یک مزیت استقامتی را در قلمرو حیوانات بخشیده است.
گرمای بیش از حد یک محدودکننده بزرگ برای خروجی ورزش است بنابراین قادربودن به خنک‌کردن بدن بدون نیاز به تغییر سرعت تنفسی (نفس‌نفس زدن) به معنی این است که انسان‌ها میتوانند همچنان بدوند و بدوند و بدوند.
یک نقطه ضعف تعریق این شکلی کم‌آبی و از دست‌دادن الکترولیت است: که با برخی نکات هیدراتاسیون حین دویدن میتوان خطر این مورد را کاهش داد.
توانایی خنک‌کردن و تعریق در حین فعالیت بدنی یکی از مواردی است که باعث شده است انسان‌های اولیه بتوانند بدون توقف حیوانات را دنبال کرده و بعد از خسته‌شدن آنها را شکار کنند. هیچ موجودی مانند انسان چنین سیستم کارآمد تنظیم دمای بدن و تعریقی را ندارد.
۹. نشئگی دویدن
اگرچه بعضی از افراد ممکن است با رسیدن به سطح خاصی از مهارت تکنیکی یا آمادگی جسمانی احساس متفاوتی داشته باشند اما هیچ چیزی بیشتر از یک دو طولانی یا دوهای سرعتی نمی‌تواند لذت‌بخش و رضایت‌بخش باشد.
این حس مثبت میتواند به اندورفین ربط داشته باشد. این هورمون‌ها (اندورفین یک گروه هرمونی است نه یک هورمون) یک احساسی از شور و اشتیاق تولید می‌کنند که درد را کاهش می‌دهند. البته دلیل اصلی سرخوشی دوهای طولانی (یا فعالیت‌های استقامتی بلندمدت مانند شنا یا دوچرخه‌سواری) افزایش تولید اندوکانابینوئیدها در بدن هستند که میتوانند حس و حال دونده را مانند داروهای مخدر (اما به شکلی سالم) بهبود بخشند، چون همان گیرنده‌ها در بدن تحریک میشوند.
از دیدگاه بقا، عاقلانه به نظر می‌رسد که ما با انجام کار زیاد و شکار و جمع‌آوری غذا پاداش دریافت کنیم.
جمع‌بندی
چیزی که مشخص است این است که آناتومی بدن ما انسان‌ها برای دویدن تکامل پیدا کرده است. اما تغیر سبک زندگی در چند قرن گذشته و البته به خصوص بعد از اینکه انسان‌ها شروع به کشاوری و یکجا‌نشینی کردند، این ویژگی کم‌رنگ و کم‌رنگ‌تر شده است.
با اینحال هم اکنون وقتی داده‌های قهرمانی‌های دنیا را بررسی می‌کنیم، تقریبا بیشتر رویدادهای نیمه-استقامت و استقامتی در دستان دونده‌های آفریقایی هستند که از بچگی بنا به دلایل محیطی (دویدن تا مدرسه و ….) دویدن جز ثابت زندگی‌شان شده است و همین امر هم یکی از دلایل اصلی است که باعث میشود یک پایه بسیار قوی برای دوهای استقامتی در سنین بالاتر داشته باشند و مدال‌ها را درو کنند.
از طرفی دیگر قبایلی هنوز در جهان وجود دارند که هنوز هم با دویدن شکار را بعد از هدف قراردادن با تیروکمان دنبال می‌کنند تا آنها را بعدا از خستگی و زمانی که نای دویدن ندارند به دام بیندازند و سرآمد همه آنها قبیله تاراهومارا است که از بزرگ و کوچک مسافت‌های بسیار بسیار بالا را با درصد آسیب پایین می‌دوند (البته ترکش‌های سبک زندگی مدرن کم‌کم بر مردم این نواحی نیز در حال تاثیر گذاشتن بوده و باعث میشود در آینده آنچنان دویدن در آنجا رونق نداشته باشد).
نتیجه‌گیری که از این مطالب باید داشته باشیم این است که ما انسان‌ها اصولا برای دویدن متولد شده‌ایم اما دلایلی که باعث میشود افرادی که فکر می‌کنند دویدن برای آنها مناسب نیست این است که به نکات شروع دویدن، اصول تمرین، ریکاوری صحیح، سبک زندگی سالم (خواب شبانه کامل، تغذیه کامل، زندگی کم-استرس و …) عمل نمی‌کنند. در غیر اینصورت اگر به نکات عمل کنید مطمئن باشید بعد از مدتی احساسی که از انجام‌دادن این رشته ورزشی پید می‌کنید را از هیچ فعالیت دیگری نمی‌توانید بدست بیاورید.
چرا دویدن به شما احساسی شگفت‌انگیز و متفاوت از همه رشته های دیگر میدهد؟
جواب واضح است، چون دویدن در خون شماست !!!. دویدن در ژنتیک شماست !!! دویدن در پوست و DNA و سلول‌های شماست.
یکی از بهترین مقالاتی بودم که درباره دویدن خوندم. من همیشه جزو کسانی بودم که میگفتم شاید دویدن مناسب من نیست و من برای دویدن ساخته نشدم. ولی الان با خوندن این مقاله مطمئن شدم که من در شروع دویدن و نکات اون و … مشکل داشتم.
ممنونم آقا سیروان برای این مقاله خوبتون. لطفا با قدرت ادامه بدین.