اگرچه دویدن خطر حمله قلبی را کاهش می‌دهد، اما دونده‌ها نسبت به مشکلات قلبی مصون نیستند. عمل دویدن در واقع احتمال بروز مشکلات مربوط به قلب را طی تمرین افزایش می‌دهد (در مقایسه با استراحت) به ویژه اگر فرد اختلالات زمینه‌ای یا ژنتیکی قلبی-عروقی داشته باشد. دویدن فراتر از محدودیت‌های فرد بعضی اوقات می‌تواند باعث ایجاد شرایط تهدیدکننده سلامتی اختلالی به اسم رابدومیولیز شود که در آن عملکرد کلیه و عضلات می‌تواند به شدت مختل شود. دویدن شدید برای دوره‌های زمانی خیلی طولانی می‌تواند همچنین خطر توسعه بیماری‌های عفونی را افزایش داده و ورزش‌کردن در محیط گرم و سرد با خطرات مختلفی (گرمازدگی، سرمازدگی و …) همراه است.
خطرات دویدن برای سیستم قلبی عروقی
طبق یک افسانه، اولین دونده استقامتی که در تاریخ ثبت شده است – فیدیپیدس – بود که اندکی بعد از دویدن ۲۱ مایل (۳۳ کیلومتر) بعد از دویدن دشت ماراتن تا آگورا در آتن در ۴۹۰ قبل از میلاد جان خود را از دست داد. هیچ کالبدشکافی بر پیام‌رسان یونانی انجام نشد و دلیل احتمالی مرگ وی احتمالاً کم‌آبی، استرس گرما یا برخورد ناراحت‌کننده با خدای پان (Pan) در کوه‌های شمال آتن باشد آنطور که در بعضی از گزارش‌ها از اولین ماراتن آمده است. یک علت احتمال مرگ این فرد می‌تواند حمله قلبی یا آنفارکتوس میوکارد یا سکته قلبی باشد.
مرگ‌های ناگهانی ناشی از فعالیت این شکلی چنان که بیشتر دونده‌ها تصور می‌کنند غیرعادی نیستند. یک مطالعه علمی نشان داد که نرخ مرگ طی دویدن ماراتن حدود یک مرگ در هر ۵۰۰۰۰ شرکت‌کننده است۱۹ که این آمار، دویدن ماراتن را بسیار بیشتر از سفر با هواپیمای مسافربری امن می‌کند. این مطالعه در مجموع ۲۱۵,۴۱۳ دونده را دنبال کرد که یا در ماراتن مارین کورپس (Marine Corps Marathon) از ۱۹۷۶ تا ۱۹۹۴ یا در ماراتن شهرهای دو قلو (Twin Cities Marathon) از ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۴ شرکت کرده بودند. سه تای این دونده‌ها طی مسابقات جان خود را از دست دادند، البته در همه موارد بعد از دویدن ۲۴ کیلومتر از رقابت و یک فرد هم مدت کوتاهی بعد از اتمام رقابت جان خود را از دست داد و همه این مرگ‌ها به حمله قلبی نسبت داده شدند.
دیگر مطالعات پیشنهاد می‌کنند که نرخ مرگ‌ومیر مرتبط با دویدن ممکن است حتی پایین‌تر هم باشد. یک مطالعه دریافت که دونده‌های مرد بین ۳۰ تا ۶۴ سال که بیماری قلبی نداشتند، تقریباً حدود یک مرگ به ازای هر ۸۰۰,۰۰۰ نفر ساعت از دویدن یا نرم دویدن (jogging) را ثبت کرده بودند۲۰. این یافته‌ها اساساً به این معنی است که اگر ۸۰۰,۰۰۰ مرد میان‌سال به ظاهر سالم دویدن ماراتن لندن را شروع کنند، یکی از آنها طی ساعت اولیه جان خود را از دست خواهد داد، دومی طی ساعت دوم و سومی نیز طی ساعت چهارم و الی آخر.
در کل تاریخ ۲۷ ساله ماراتن لندن (تا زمان انتشار این کتاب) کلاً ۸ مورد مرگ ناشی از مشکلات قلبی گزارش شده است، این یعنی نرخ مرگ ۱ نفر به ازای ۳.۴ سال یا یک مرگ به ازای ۸۰ هزار ماراتن به پایان رسیده؛ این حتی پایین‌تر از مقدار ۵۰ هزار نفر محاسبه شده در مطالعه بالای ماراتن مارین کورپس-شهر دوقلوها است۲۱. بطور کلی یک دونده ماراتن مرد در مقایسه با شرکت در فعالیت‌های بدون دویدن با همان دوره زمانی حدود هفت برابر بیشتر احتمال دارد که طی یا مدت کوتاهی بعد از اتمام ماراتن جان خود را از دست بدهد۲۲. دونده‌های ماراتن زنان به طور قابل توجهی احتمال پایین‌تر مرگ را در مقایسه با مردان دارند اما میزان مرگ‌ومیر آنها مشخص نشده است.
در حالی که این اعداد ممکن است برای بعضی از دونده‌ها نگران‌کننده به نظر برسد، اما خیلی مهم است که به این نکته توجه کنید که یک مرگ به ازای هر ۸۰۰۰۰۰ ساعت به این معنی است که خطر فردی مرگ یک دونده بسیار پایین است. یک مرد سالم میان‌سال که هر روز را به مدت ۱ ساعت می‌دود می‌تواند انتظار مرگ حین دویدن را هر ۲۱۹۲ سال (اگر هر فردی هر روز سال ۳۶۵ روز را به مدت ۱ ساعت بدود، ۲۱۹۲ سال طول خواهد کشید تا ۸۰۰ هزار ساعت بدود) بکشد. افرادی که ۲ ساعت در روز می‌دوند، خطر مرگ آنها در حین دویدن حدوداً یک در هر ۱۰۹۶ سال خواهد بود.
وقتی یک مرگ ناشی از قلب طی دویدن اتفاق می‌افتد، معمولاً رویدادهای اتفاقی ناشی از اختلالات زودگذر در عملکرد قلب نیستند. تجزیه‌وتحلیل‌های بعد از مرگ مشخصا نشان می‌دهد که قبل از مرگ دونده، مشکلی در قلب وی وجود داشته است. در مطالعه مارین کورپس-شهر دوقلوها، سه نفر از چهار دونده که مرده بودند بیماری شریان کرونر آترواسکلروتیک (تنگ‌شدن دو یا سه رگ‌های کلیدی کرونری قلب) داشتند و حتی آنها تا قبل از مسابقه نیز علائمی از خود نشان نداده بودند۱۹. فرد چهارم نیز یک نقص آناتومیکی مرتبط با ناحیه در سمت چپ شریان کرونری داشت؛ این دونده نیز تا قبل از مسابقه بدون علائم بود. از ۸ مورد مرگ ثبت شده در ماراتن لندن، ۵ نفر طی کالبدشکافی‌ها معلوم شد که بیماری شریان کرونری داشتند و سه نفر دیگر هم از کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک یا هیپرتروفی بطن چپ ایدیوپاتیک یا بزرگ‌شدگی دیواره قلب رنج می‌بردند۲۱. فقط یک نفر از دونده‌ها گزارشاتی از بیماری قلبی به پزشک یا خانواده‌اش قبل از مسابقه داده بود.
یافته‌های مربوط به مشکلات قلبی-عروقی و مرگ طی دویدن پیشنهاد می‌کنند که غربالگری شرکت‌کنندگان در ماراتن برای مشکلات قلبی قبل از مسابقه می‌تواند یک ایده خوب باشد. برای دونده‌های مرد میان-سال و کهن‌سال پیشنهاد مشود که ممکن است تست‌های استرس ورزشی بتوانند بیماری قلبی فعلی را نشان داده و در نتیجه تعداد مرگ را در روز مسابقه کاهش دهند. حدود ۳۴ درصد از پزشکانی که ماراتن بوستون (یکی از سخت‌ترین ماراتن‌های دنیا) را دویده‌اند معتقد هستند که دونده‌ها باید قبل از شروع برنامه تمرینی ماراتن، تست استرس ورزش را انجام دهند۲۳.
در حالی که به نظر می‌رسد که این موضوع انجام تست استرس ورزش معقول به نظر برسد اما این آزمایشات مشکلات خودشان را نیز دارند. تا ۶۳ درصد از افرادی که در این تست‌ها مردود می‌شوند سیستم قلبی-عروقی کاملاً طبیعی دارند۲۴. این نرخ اشتباه حتی در میان دونده‌های استقامتی بالاتر می‌رود چون دیوار قلبشان به دلیل واکنش به تمرینات استقامتی ضخیم‌تر شده است؛ این ضخیم‌شدگی یک تغییراتی در سیگنال EKG (نوار قلب) ایجاد می‌کند که نتایج را غیرطبیعی تعبیر خواهد کرد. تست‌های استرس ورشی به‌خودی‌خود بدون خطر نیستند. نرخ مرگ‌ومیر مرتبط با انجام یک آزمایش ورزشی به اندازه یک مورد به ازای هر ۲۰,۰۰۰ تست بالا و یا پایین یک مورد به ازای هر ۵۰۰,۰۰۰ نفر تخمین زده شده است۲۶. اگر نرخ واقعی چیزی بیشتر از یک نفر در هر ۸۰ هزار نفر باشد انجام یک تست ورزشی بیشتر از دویدن ماراتن خطرناک‌تر خواهد بود، رویدادی که می‌خواهد خطر مرگ‌ومیر را کاهش دهد.
در نهایت، بیشتر افرادی که طی دویدن به دلیل مشکلات قلبی جان خود را از دست می‌دهند تست‌های ورزش کاملاً عادی داشته‌اند حتی اگر تست ورزشی قبل از روز مرگ آنها انجام شده باشد. بعضی از کارشناسان معتقد هستند که تست‌های ورزشی می‌توانند فقط ۲۰ تا ۲۵ درصد قربانیان احتمالی ناگهانی مرگ مرتبط به دویدن را تشخیص دهند. یک از قربانیان ماراتن لندن، قبل از مسابقه تست ورزش انجام داده بود و نتیجه منفی گرفته بود – نتیجه‌ای واضح که به وی نشان می‌داد که می‌تواند در هر رقابت دویدنی شرکت کند۲۱.
شاید ۵۰ درصد افرادی که حمله‌های قلبی طی دویدن دارند، بعضی سیگنال‌های هشداردهنده را طی هفته‌های منتهی به حمله قلبی تجربه کرده باشند حتی اگرچه آنها ضرورتان علائمشان را به دوستان یا خانواده گزارش نکرده بودند۲۲، بنابراین خیلی مهم است که دونده‌های استقامتی به صورت دقیق خودشان را طی تمرینات زیر نظر بگیرند.
علائم اولیه ناراحتی قلبی برای هر دوی زنان و مردان شامل ناراحتی سینه، احساس فشاردادن در سینه، تنگی گلو، دردی که به سمت چپ فک یا شانه یا بازوی چپ می‌رسد، خستگی غیرمعمول، یک کاهش بدون توضیح ناگهانی در قابلیت عملکردی و تپش قلب می‌شود. ناراحتی که طی دویدن اتفاق می‌افتد و بعد ناپدید می‌شود را نیز می‌توان یک نگرانی خاص در نظر گرفت۲۲.
جمع‌بندی نهایی و بسیار مهم
همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد مرگ‌ومیر ناشی از حمله قلبی یا سکته قلبی در بین دونده‌ها نرخ فوق‌العاده پایینی دارد و آمار و احتمالات هم این مقدار را بسیار ناچیز نشان می‌دهند. چیزی که مشخص است این است که بیشتر افرادی که مرگ حین دویدن را به دلیل مشکلات قلبی تجربه کرده‌اند، از قبل مشکلاتی در قلبشان داشته‌اند که برای بیشتر آنها تا قبل از مسابقه علائمی را احساس نکرده بودند یا اگر هم احساس کرده بودند آن را گزارش نداده بودند (اما شما این کار را بکنید چون سلامتی شما مهمتر از دویدن ماراتن و …. است).
اما بهترین رویکرد برای اطمینان از سلامتی قلب برای شروع دویدن یا حتی اگر فعلاً یک دونده هستید، یک بررسی سالانه یا چند ماه یک بار زیر نظر متخصص قلبی-عروقی با انجام یک سری آزمایشات مختص قلب شما است تا با اطمینان خاطر بیشتر و یا در صورت وجود شرایط خاصی با توصیه‌های لازم بتوانید تمرینات خود را ادامه دهید. اگرچه که تحقیقات روی آزمایشات ورزشی هم نشان می‌دهند که نتایج آنها نیز یک خروجی قطعی درست ندارد.
چیزی که مشخص است و همه دانشمندان نیز بر آن توافق نظر دارند این است که دویدن یکی از بهترین فعالیت‌ها برای تقویت سیستم قلبی-عروقی است بنابراین بهترین رویکرد به خصوص وقتی که علائم هشداردهنده بیماری‌های قلبی را در خودتان مشاهده کردید، مراجعه به یک متخصص قلب است.
منبع: کتاب Running Science نوشته Owen Anderson
مطالعات استفاده شده در این مطلب:
۱۹. Maron, B. et al. Risk of sudden cardiac death associated with marathon running. Journal of the American College of Cardiology, Vol. 28, pp. 428-431, 1996.
۲۰. Thompson, P. et al. Incidence of death during jogging in Rhode Island from 1975 through 1980. Journal of the American Medical Association, Vol. 247 (18), pp. 2535-2538, 1982.
۲۱. Tunstall, P. and Dan, S. Marathon cardiac deaths: The London experience, Sports Medicine, Vol. 37 (4-5), pp. 448-450, 2007.
۲۲. Paul Thompson, MD, personal communication.
23. Rynearson, R.R., et al. Do physician athletes believe in pre-exercise examinations and stress tests? New England Journal of Medicine, Vol. 301, pp. 792-793, 1979.
۲۴. Borer, J. et al. Limitations of the electrocardiographic response to exercise in predicting coronary-artery disease. New England Journal of Medicine, Vol. 293, pp. 367-371, 1975. 25. Stuart, R. and Ellestad, M. National survey of exercise stress testing facilities. Chest, Vol. 77, pp. 94-97, 1980. 26. Anderson, O. Sudden deaths during running: How preventable are they? Should you have an exercise stress test? Running Research News, Vol. 5 (6), pp. 1, 6-10, 1989.
