تاثیر ژنتیک بر عملکرد ورزشکاران چقدر اهمیت دارد؟ آیا ژنتیک واقعا عامل مهمی در موفقیت ورزشکاران است؟ چه چیزی عملکرد ورزشکاران را تعیین می‌کند؟ محدودیت عملکرد ورزشی انسان‌ها چیست؟ زمانی بود که هیچ کس فکر نمی‌کرد، یک انسان بتواند ۱ مایل (۱.۶ کیلومتر = ۴ دور پیست ۴۰۰ متری) را در ۴ دقیقه بدود، اما در سال ۱۹۵۴، “راجر بانیستر” توانست این کار را انجام دهد و از آن روز تا به امروز، چندین هزار نفر این کار را انجام داده‌اند. امروزه، هزاران ورزشکار، التراماراتن (دوهای بیشتر از ۴۲ کیلومتر که معمولا ۵۰ کیلومتر به بالا هستند)، سه گانه ایرون من(مرد آهنین)، و مسابقات ۲۴ ساعته را تمام می‌کنند. رکوردهای ورزشکاران در این چند سال گذشته مرتبا دست خوش تغییرات شده است. سوال این است که آیا واقعا محدودیتی وجود دارد؟
چه عواملی عملکرد ورزشی انسان‌ها را محدود می‌کنند؟ بسیاری از فیزیولوژیست‌ها بر عواملی مانند: تغذیه، انگیزه، محیط‌زیست و امکانات(کفش‌های دو، لباس شنا و ….) اتفاق نظر دارند که می تواند تاثیر مثبتی بر روی عملکرد ورزشی ورزشکارها بگذارد. اما بعد از اینکه تمامی عوامل بالا را داشتید، بسیاری از فیزیولوژیست ها معتقدند که محدودیت های عملکرد ورزشی ممکن است به ژنتیک ما مرتبط باشد – به ویژه ژن هایی که استقامت قلبی-عروقی و نوع فیبر عضلانی ما را تنظیم می کنند.
تاثیر ژنتیک بر عملکرد ورزشکاران
ژنتیک در بسیاری از موارد مانند پتانسیل برتری در ورزش به ما شکل می دهد. تمرین، رژیم غذایی و دیگر عوامل، نقش مهمی را در پتانسیل ورزشی ما ایفا می کنند، اما ژن های ما شاید باعث محدودیت عملکرد ورزشی مان شوند. اگر از نظر ژنتیکی، پتانسیل یک ورزشکار مسابقه ای را داشته باشید، اما اگر سبک زندگی ناسالم با پرخوری و بدون ورزشی داشته باشید، به این پتانسیل نخواهید رسید. از طرفی دیگر، یک شخص دیگر با محدودیت ژنتیکی می تواند با روش هایی این محدودیت را جبران کند.
ژنتیک تاثیر بزرگری بر روی قدرت، اندازه عضله و ترکیب بدنی فیبرهای عضله(تند یا کند انقباض)، آستانه لاکتات بی هوازی، ظرفیت شش ها، انعطاف پذیری و استقامت دارد.
بزرگترین محدودیت استقامتی ورزشکاران، ظرفیت قلبی یا توانایی قلب برای رساندن اکسیژن کافی (با جریان خون) به ماهیچه های اسکلتی در حال فعالیت است. این نیز تا حد زیادی توسط ژنتیک تعیین می شود.
محدودیت دیگری که برای ورزشکاران استقامتی وجود دارد، توانایی بافت های ماهیچه برای استفاده موثر از اکسیژن و درست کردن ATP (آدنوزین تری فسفات) سوختی که به انقباض و حرکت ماهیچه ها کمک می کند، است. بهره وری این فرآیند با VO2max (حداکثر اکسیژن مصرفی) اندازه گیری می شود.
ژنتیک چگونه بر پاسخ ورزشکار به تمرین تاثیر می گذارد
ژن های شما همچنین ممکن است که واکنش هایتان را نسبت به تمرین، رژیم غذایی و دیگر فاکتورهای خارجی نیز تعیین کنند.
تحقیقات بر روی ورزشکاران استقامتی هوازی نشان داده است که بعضی از ورزشکاران نسبت به دیگر افراد، بیشتر به تمرینات واکنش نشان می دهند. بنابراین حتی اگر پتانسیل ژنتیکی پایینی برای استقامت داشته باشید، شاید نسبت به تمرینات واکنش بهتری نشان داده و حتی پتانسیل بهتری نسبت به کسی که ذاتا از نظر ژنتیکی با استعداد است، نشان دهید.
تمرینات همچنین بهره وری قلبی را افزایش می دهند، اما میزان این افزایش به ژنتیک بستگی دارد. ورزشکاران با استعداد ژنتیکی واکنش بسیار بهتری به تمرینات داشته و تعداد زیادی میتوکندری (کارخانه تولید انرژی سلول های ماهیچه) می توانند در ماهیچه هایشان می توانند تولید کنند.( میتوکندری ATP را تولید می کند، بنابراین هرچه تعداد آنها بیشتر باشد، کارآمدی و بهره وری شخص و عضلاتش بیشتر شده و می تواند انرژی بیشتری هنگام فعالیت و ورزش در دسترس ماهیچه قرار داده و در نتیجه ماهیچه دیرتر خسته شود)
دیگر عوامل موثر در توانایی ورزشی ورزشکار
به نظر می رسد ژنتیک تاثیر کمتری بر روی خصوصیاتی مانند: تعادل،چابکی، زمان واکنش و دقت دارد. بسیاری از این مهارت ها فقط با تمرینات مناسب می توانند بهبود پیدا کنند.
تغذیه ورزشی
رژیم غذایی ورزشکار و برنامه تغذیه ای وی، تاثیر بزرگی بر روی عملکرد ورزشی او می گذارند. بهترین جایی که می توان تاثیر تغذیه را بر عملکرد ورزشی ورزشکار مشاهده کرد، رویداد ماراتن است که در آن دونده های زیادی با ” برخورد به دیوار” روبرو می شوند. اصطلاح برخورد با دیوار برای زمانی است که ذخایر گلیکوژنی ماهیچه های دونده تمام شده و با بی آبی ترکیب می شود. ورزشکاران می توانند با تمرین دادن بدنشان به سوزاندن چربی وقتی که ذخیره گلیکوژنی در ماهیچه ها تمام شد، از این مورد پرهیز کنند، و طی ورزش نیز با تغذیه مناسب، انرژی موردنیاز ماهیچه ها را در دسترس آنها قرار دهند.
تمرینات مهارت های ذهنی
تمرینات مهارت های ذهنی مانند تصویرسازی، تجسم و یادگیری تکنیک هایی برای مقابله با اضطراب ورزشی مهارتهایی هستند که هر ورزشکاری می تواند با تمرین یاد بگیرد و هیچ پایه و اساس ژنتیکی نیز ندارند.
این تکنیک ها، همراه با یادگیری تاکتیک ها و استراتژی های ورزش، استفاده از وسایل درست و پرهیز از مصدومیت،همه عوامل مهمی در موفقیت ورزشی هستند که ارتباط بسیار کمی با ژنتیک دارند.
اگرچه بسیاری از ورزشکاران نخبه برای شرایط ورزشی و برنامه تمرینی عالی شان، از ژنتیک مناسبی بهره می برند، اما ورزشکاران تفریحی نیز می توانند توانایی هایشان را با شرایط مناسب ورزشی مانند تغذیه مناسب، نگرش مثبت ذهنی و تمرینات منظم، بهبود ببخشند.
حرف آخر
به طور کلی ژنتیک نقش مهمی در توانایی های ورزشکاران ایفا می کند. برای مثال دو دونده استقامت را تصور کنید، یکی از این دونده ها، چندین نسل است که می دوند و از نظر ژنتیکی، توانایی قلبی عروقی بالایی دارند. اما دونده دوم، با اینکه از نظر ژنتیکی از این امتیاز بهره مند نیست، با تمرینات منظم، و تغذیه مناسب و ذهنیت مثبت و انگیره می تواند به سطح بالایی از توانایی هایش برسد و در رقابت با دونده اول که فقط از نظر ژنتیکی به دونده دوم برتری دارد، بدون اینکه تمرینات منظم و باقی عوامل را داشته باشد، برنده شود.
اما اگر این دو دونده هر دو از تمرینات منظم، تغذیه مناسب، انگیزه و ذهنیت قوی برخوردار باشند، دونده ای اول که ژنتیکی، از نظر استقامتی بهتر است، می تواند برنده رقابت با دونده دوم باشد.
